ARTİKÜLASYON BOZUKLUKLARINDA TERAPİ YÖNTEMLERİ

Okul öncesi ve okul çağı çocukların %10'unda artikülasyon bozukluğu vardır. Artikülasyon sorununa yol açan yapısal bir sorun varsa giderilir sonra terapiye başlanır. Çocuk probleminin farkında olmalı ve terapiye gönüllü olmalıdır (ya da ikna edilmelidir).

Geleneksel Yaklaşım:

1. Hedef ses seçimi: Edinim zamanı, kullanım sıklığı, uyarılabilirlik, ara sıra hatalı olan sesler, ve minör sapmalar(pelteklik) durumlarına göre ses seçilir.

2. Kulak eğitimi: Önce ses tanımlanır (Sesin özellikleri öğretilir ve ad verilir). sesi sözcüklerin içinden bulma çalışılır. Uyarma (Sesin işitsel bombardımanı yapılır) ve ayırt etme (sesi bilerek çocuk gibi Yanlış çıkarma) çalışılır.

3. Üretim Eğitimi: sesin üretilmesini sağlayacak teknikler bireye öğretilir. Bunun için, taklit, bağlamı kullanma (sesin doğru sesletildiği fonetik bağlamları kullanma-sözcükler kullanılır-), fonetik yerleştirme(maket üzerinde, aynada, çizerek sesin ağızda nasıl çıkarıldığı gösterilir.), motor kinestetik ipuçları (parmakla ya da abeslangla yerini gösterme), şekillendirme (sesletirken havanın engellenmesi ya da engellenmemesi, ağzın neresinden çıkacağı gösterilir-mesala pipetle-)

4. Üretim: sesi izole çıkarttırma, anlamsız heceler, sözcükler, sözcük öbekleri ve genelleme.

Davranışçı Yaklaşım:

1. Hedef sesin seçimi: edinim zamanı, görünülebilirlik (hedef sesin sesletimi görünenlerden başlama.), kullanım sıklığına göre ses seçilir.

2. Hedef sesi tanımlama: Akustik özellikleri, hava akış yönü, artikülatörlerin pozisyonu anlatılır.

3. Hedef ses davranışçı yaklaşımın ilkelerine göre tanımlama.

4. Bağlam içinde test: konuşma örneği alınarak sesin nerelerde hatalı kullanıldığını, sesi hatalı üretmesine neden olan önce ya da sonraki uyaranları belirleme.

5. İleriye zincirleme yöntemiyle beceri analizi yapılarak öğretimin yapılması (izole, ünlü ekleme, tek heceli sözcükler, iki heceli sözcükler, çok heceli sözcükler, iki sözcüklü cümleler, uzun cümleler ve metinler.)

Minimal Pair yaklaşımı: Amaç seslerin fonksiyonunu öğretmektir. Yani ses değişirse anlam değişir (küp-tüp). Üçe ayrılır.

1. Minimal karşıtlık: fonemdeki farklılık bir özellikte olmalıdır. (ötümlülüğü, patlamalı ya da sürtünmeli olması- sadece üretim yeri farklı- /kel/-/Tel/) Düşük ve orta şiddetteki fonolojik bozukluklarda kullanılır. Süreç, anlam değiştirdiğini fark ettirme, sesbilgisel organizasyonu uyarma ve sesbilgisel yapılandırmayı kolaylaştırma.

2. Maksimal karşıtlık: Ağır düzeyde fonolojik bozukluğu olan çocuklarda(6 ya da fazlası sesler için). Çok sayıda ve farklı türde ayırıcı özelliğe sahip kelimelerden oluşan tek ayrımlı çift sözcükler bu yaklaşımın temelini oluşturur. Çocuğun dağarcığında olmayan bir hedef ses seçilir ve bu sesin özelliklerine(coronal, obstrant vb.) en uzak olan, çocuğun dağarcığında olan bir ses (coronal olmayan vb.)seçilerek minimal pair oluşturulur ve terapi bu minimal pairlerle yürütülür.

3. Multiple Karşıtlık: Şiddetli fonolojik bozukluklarda kullanılır. Aynı hatalı sesi bir çok sesin yerine kullanan çocuklarda kullanılır (/c/, /z/, /g/ seslerinin /d/ olması gibi.). Ses sisteminin bütününü değiştirmeyi hedefler. Hedef seslerle birlikte(/c/, /z/, /g/), hedef sesin yerine ürettiği ses (/d/)kullanılır ve minimal pairler oluşturularak terapi uygulanır. 4 sese kadar birlikte çalışılabilir.